BOŞALTIM SİSTEMİ

7.SINIF
DERS 2                         
ÜNİTE I VÜCUDUMUZDA SİSTEMLER  
KONU:BOŞALTIM SİSTEMİ

Boşaltım sistemi organları ve hastalıkları.

Canlı vücudunda, hücrelerde meydana gelen canlılık olayları sonucu, zararlı maddeler oluşur. Bu zararlı maddelerin vücuttan uzaklaştırılmasına boşaltım, bunu gerçekleştiren sisteme de boşaltım sistemi denir.                            

İnsanda Boşaltım Organları

İnsanda boşaltım organları; böbrekler, idrar kanalı (üreter), idrar kesesi ve üretradır.   
1-BÖBREK

Böbrek, insanda bir çift olup, karın boşluğunun arka tarafında ve bel hizasında yer alır. 

Böbreklerin görevi, kandaki zararlı ve atık maddeleri süzerek dışarı atmak ve 

kanın içerisindeki maddelerin miktarını belli sınırlar içinde dengede tutmaktır.

Böbreğin çukur kısmında, içinde boşaltım maddeleri bulunan kanı taşıyan atardamar ve böbrekte süzülmüş kanı götüren toplardamar bulunur. Ayrıca böbreğin çukur kısmından idrar kanalı çıkar. 
Böbrek üç bölümden oluşur. 

Kabuk: Kanın süzüldüğü yerdir. Böbrekte kanın süzüldüğü  yapılara nefron denir. 

Böbreklerimizin kanı süzerek su, üre ve tuzun vücuttan atılması, böbreğin en küçük yapı ve görev birim olan nefronlar tarafından yapılır. Her bir böbrekte bulunan bir milyon dolayındaki nefron kandaki zararlı atık maddeleri süzerek idrarı oluşturur.

Öz Bölgesi: Süzüntü içinde bulunan bazı yararlı maddeler (glikoz, su, mineral) geri emilir.

Havuzcuk: Idrarın böbrekte toplandığı yerdir.
2-İDRAR KANALI (İdrar Borusu): Böbrekte süzülen atıkları idrar kesesine taşıyan kanaldır.

3-İDRAR KESESİ: Böbrekte oluşan idrar, idrar kesesinde biriktirilir ve dışarı atılır.

4-ÜRETRA: İdrarın, idrar kesesinden dışarı atıldığı bir kanaldır.                                              

Böbreğin yapısı.

İdrar Oluşumu:

Kandan süzülen ve böbreklerden atılan süzüntüye idrar denir.

1- Böbreklere böbrek atardamarı ile gelen kan nefronlarda süzülür.

2- Kandaki, vücut için yararlı olan maddeler, nefronlarda geri emilir ve tekrar kana verilir.

3- Süzülüp temizlenen bu kan, böbrek toplardamarı ile böbreklerden ayrılır.

4- Süzülme sonunda geriye kalan su ve tuzun fazlası ile üre, idrarı oluşturur. Oluşan idrar, idrar kanalı (üreter) ile idrar kesesine geçer.

5- İdrar kesesinde biriken idrar, bir süre sonra dış idrar  kanalı (üretra) ile vücuttan atılır.

İdrar içerisinde; Üre, ürik asit, su, tuz ve mineraller bulunur. 
Üre ve ürik asit, karaciğerde amonyaktan oluşturulur.

İnsanda boşaltım sistemi. 

Böbrek atardamarı: İçinde boşaltım maddeleri bulunan kanı böbreğe taşır.

Böbrek atardamarı ile böbreğe gelen kanın içinde bol miktarda su,üre,zararlı tuzlar,oksijen,besin bulunur. Karbondioksit miktarı azdır.

Böbrek toplardamarı: Böbrekten süzülen kanı ana toplardamara taşır.Böbrek toplardamarı, içinde su,üre,zararlı tuzlar,oksijen,besin en az oranda bulunan damardır. Karbondioksit miktarı çoktur.  

 

         Boşaltım atıkları ve oksijen miktarı çok,
karbondioksit miktarı azdır.

              Boşaltım atıkları ve oksijen miktarı az,
             karbondioksit miktarı çoktur.

BİLGİ: Kanımızda atık maddeler dışında karbonhidrat, yağ ve proteinlerin sindirilmesi sonucu oluşan küçük moleküller ile bazı yararlı maddeler de bulunur.Böbreklerimiz zararlı maddeleri uzaklaştırken, bu yararlı maddeleri tutar.

                               

Boşaltıma Yardımcı Organlar: Akciğer, deri,kalın bağırsak ve karaciğer boşaltıma yardımcı organlardır.

Boşaltım Sistemi ve Yardımcı organlar

Akciğer: Solunum yoluyla karbondioksitin ve bir miktar su buharının atılmasını sağlar.

Deri: Terleme yoluyla vücuttan fazla su, mineraller ve bazı toksinler dışarı atılır.

Kalın Bağırsak:Sindirim sonucu oluşan atık besinler kalın bağırsak aracılığı ile anüsten atılır.

Karaciğer: Vücutta bazı zehirli maddeleri zehirsiz maddelere çevirerek boşaltım sisteminden atılmasını sağlar. Proteinin kullanılması sonucu açığa çıkan amonyağın parçalanmasını gerçekleştirir. Amonyak çok zehirli bir atıktır. Daha az zararlı olan üre ve ürik aside dönüştürülerek vücuttan atılır.  

Boşaltım Sisteminin Sağlığı

Böbreğin çalışmaması durumunda kanda biriken atıklar hayatı, tehlikeye sokar. Böbreği çalışmayan insanların kanı diyaliz makinesinden geçirilerek süzülür.

Üşütmek, temizliğe dikkat etmemek, boğaz enfeksiyonları ve diş çürükleri böbrek hastalıklarına sebep olabilir.

Böbreğin yapı birimi olan nefronların iltihaplanması nefrit hastalığına yol açar. Böbreklerde havuzcuk içinde minerallerin tortu oluşturmasıyla böbrek taşı meydana gelir. Aşırı tuzlu besinler alınması böbrek taşı oluşumuna sebep olabilir. 

                                    
Boşaltım Sistemi Sağlığının Korunması Için;

Bol sıvı alınmalıdır.

Aşırı tuzlu ve baharatlı besinlerden kaçınılmalıdır.

Alkol içilmemelidir.

Boğaz enfeksiyonları ve diş tedavileri gecikmeden yapılmalıdır..

 SORU ÇÖZELİM: 

1- Aşağıdaki şemada boşaltımda görevli, atık maddeleri  belirtilen I,II ve III numaralı organlar nelerdir? 

         

a)   I-Deri                    b)  I-Akciğer                       c)  I- Deri                          d) I-Akciğer

     II-Kalın Bağırsak        II- Kalın Bağırsak              II- Böbrek                         II-Böbrek

     III-Karaciğer               III- Karaciğer                     III- Akciğer                      III-Deri

2- Böbrek rahatsızlığı artan Öykü'nün akrabası doktora gitmiştir.

    Doktor;“Böbrekleriniz artık görevini yapamıyor, nakil yapılabilmesi için uygun böbrek 

    bulununcaya kadar diyalize girmeniz gerekiyor.” demiştir.

    Doktorun söylediği diyaliz işlemi, aşağıdakilerin hangisinde etkilidir?

A) Böbrekte oluşan taşların kırılmasında

B) Kandaki zararlı maddelerin süzülmesinde

C) Kandaki besin maddelerinin hücrelere taşınmasında

D) Vücuttaki zararlı maddelerin üreye dönüşmesinde

3- Hastanedeki nefroloji uzmanı olarak çalışan  Doktor Emir Bey, aşağıdaki tabloya hastaların günde ne kadar su içtiklerini yazacaktır.

Hasta  adı	Hastalık     adı		Günde içilen su  miktarı
Ali Kara		Böbrek  iltihabı
Mehmet Yalçın		İdrar yolu iltihabı
Selim Akan		Böbrek taşı
Ayşe Öztürk		Böbrek taşı

Buna göre, Doktor Emir’in araştırma sorusu nedir?

a) Boşaltım sistemi hastalıkları, içilen su miktarına bağlı mıdır?

b) Çok su içen hastalarda idrar daha fazla olur mu?
c) Böbrek iltihabı bir süre sonra böbrek taşı oluşturur mu?
d) Boşaltım sistemi hastalıkları beslenmeye bağlı mıdır?
4-         I- Böbrekler kanı temizler.
            II- Böbrek yetmezliğinde hasta diyaliz cihazına bağlanmalıdır.
            III- Böbreklerde temizlenen kan karaciğere iletilir.
            IV- Diş çürükleri tedavi edilmezse böbreklere zarar verebilir.
Hangi bilgide hata vardır?
  A) I           B) II          C) III          D) IV
5- 

Proteinler------>Vücudumuzda sindirilir.------> Amonyak oluşur.-------> X organı tarafından

                                                                                                               üreye dönüştürür.

Yukarıdaki şemada anlatılan X organı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Karaciğer          B)Böbrek           C) İnce bağırsak             D) Üreter

6- Böbrek atar damarında oksijen gazı .........., karbondioksit gazı ............. miktarda bulunur.

7- Böbrek atar damarında besin.........., böbrek toplar damarında besin ........... miktarda bulunur.

8- Akciğerler, deri, böbrekler ve kalın bağırsaktan atılan ortak madde  ..........dur.

9- Sağlıklı bir insanın idrarında .................bulunmaz.

10- Böbrekler böbrek ......... ............ ile getirilen kanın içindeki fazla ..............ve diğer zararlı       maddeleri süzerek ......................oluşturur.