IŞIK VE SES

5. SINIF

DERS 1 

ÜNİTE: 4  IŞIK VE SES

KONU: IŞIK NASIL YAYILIR? 

                                                                                                                   
                                            
                         
Işık bir enerjidir ve doğrusal yolla yayılır. Işık, ışınlar çizilerek gösterilir.
Işık ışınlarının önüne bir engel gelmediği sürece, ışık ışınları ilerlemeye devam eder.
                            
Maddeler ışıkla karşılaşınca farklı davranırlar.
Bu nedenle maddeleri saydam, yarı saydam ya da saydam olmayan (opak) maddeler olarak incelemek gerekir.
Işık bazı maddelerden geçemez.Işığı geçirmeyen bu tür maddelere saydam olmayan (opak) maddeler denir. Tahta, taş, duvar opak maddelerdir.

Opak Maddeler

Işık bazı maddelerden kısmen geçer.Işığın bir kısmını geçiren maddelere yarı saydam maddeler denir. Yağlı kağıt, buzlu cam yarı saydam maddelerdir.
                                     

Yarı Saydam Madde:Buzlu cam

Işık bazı maddelerden geçebilir.Bu maddelerin  arkasındaki cisimleri görebiliriz. Işığı geçirebilen bu maddelere saydam maddeler denir. Cam, su, hava saydam maddelerdir. 

Saydam Maddeler

                                 
Gölge ve Yarı gölge Oluşumu
                          
                        
Işık opak maddelerden geçemez. Opak maddenin arkasında oluşan karanlık bölgeye gölge denir. Cisimlerin şekline göre gölgeleri de değişir. Işığı hiç almayan yerlerde tam gölge oluşur.Işığı kısmen alan bölgeler de ise yarı gölge oluşur.
                                                            
Noktasal olmayan ışık kaynağı veya iki ışık kaynağının önünde bulunan engelin tam gölge dışında yarı gölgesi de oluşur. Bir futbol sahasında gece oynanan maçlarda oyuncuların birden fazla yarı gölgesi gözlenebilir.
Gölge boyuna bakarak zamanı da tahmin edebiliriz. Sabah Güneş doğudan doğduğunda gölgesi batıdadır ve uzundur.
Öğle vakti gölgenin boyu kısalır. Türkiye'de gölge yönü kuzeydedir.
Güneş battığında ise gölge boyu tekrar uzar, gölgenin yönü doğudadır.
Eskiden insanlar zamanı öğrenmek için "güneş saati " kullanmışlardır.
Ay ve Güneş tutulması
Ay Tutulması:Güneş, Dünya ve Ay bazen aynı hizada dizilirler. Ay Dünya'nın gölgesi içine girer ve görünmez olur.Dünya'dan Ay'ın görülmediği bu duruma Ay tutulması denir.
          

                        

Güneş Tutulması:Bazen Güneş Ay ve Dünya aynı hizadadır. Ayın gölgesi Dünya üzerine düşer, Güneş gündüz olduğu halde görülemez. Bu olaya da Güneş tutulması denir.
                     
                            
Ay ve Güneş tutulması belirli aralıklarla meydana gelen doğa olaylarıdır.

SES
Ses, maddeyi oluşturan taneciklerin titreşimlerinden dolayı oluşan bir enerji türüdür. 
Sesin Yayılması
Ses, durgun bir suya atılan taşın suda oluşturduğu halkalar gibi, dalgalar halinde yayılır.
                                          
                                      

Ses boşlukta yayılmaz.Sesin yayılması için maddesel ortam (katı-sıvı-gaz) gereklidir.

Sesin Yayılma Hızı 
Ses katı, sıvı ve gazlarda farklı hızlarla yayılır.Ses en hızlı katı maddelerde, en yavaş gaz maddelerde yayılır. Her maddenin ürettiği ses aynı değildir. Tahta sıraya, kapıya ve yazı tahtasına vurunca farklı seslerin çıktığını görürüz. Aynı sesler farklı ortamlarda farklı olarak algılanır. 

        Ses Kaynakları 

Çevremizde ses çıkaran çok sayıda varlık vardır.Ses çıkaran bu varlıklara ses kaynağı denir. İnsanlar, hayvanlar, su ve rüzgar doğal ses kaynaklarıdır. Otomobiller, müzik aletleri v b.cisimlerin çıkardığı sesler ise yapay ses kaynaklarıdır. 
Ses Yalıtımı
Sesin yayılmasının önlenmesine ses yalıtımı denir. Ses yalıtımı için sesi soğuran malzemeler kullanılır. Ses yalıtım malzemeleri yumuşak, pürüzlü ve içinde hava boşluğu bulunan maddelerdir.
Ses yalıtımına doğadan ve günlük yaşamdan birçok örnek verebiliriz.
Kar yağdığında ortamın sessiz olması. Ağaçların ortamdaki sesleri soğurması.
Araba egzozunun motor sesini soğurması. Odadaki halı,koltuk gibi eşyaların sesi soğurması gibi...
Binalarda ses yalıtımı için çift cam, köpük (Strafor), camyünü, delikli tuğla kullanılır.
Düzensiz ve yüksek şiddetteki sesler ses kirliliğine sebep olur.
Havaalanları, konser salonları, sinema ve fabrikalar ses yalıtımının yapıldığı yerlerdir.
Ses Teknolojileri
İnsanlar sesi iletişim amacıyla kullanılır. Radyo, televizyon, telefon, bilgisayar gibi araçlar ses teknoloji araçlarından bazılarıdır. 
Araçların hızlarını ölçmeye yarayan  cihazlara radar denir.

Deniz dibinin yüzey şekillerini tespit edebilen cihazlara sonar denir.
Örnek: 1. Ege ile Murat  Z şekildeki içi boş borudan bakıyor fakat birbirini göremiyorlar.
             Bunun nedeni aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?
A) Işık her yönde yayılır.
B) Işık doğrular boyunca yayılır.
C) Borunun içi karanlıktır.
D) Borunun çapı çok büyüktür.