5-E SINIFINDAN ZEYNEP BUSE GÜNGÖR VE ATA AKAR ARAŞTIRDI

   IŞIK VE YAYILMASI

    FEN VE TEKNOLOJİ 

         2. DÖNEM 
       PROJE ÖDEVİ 
    
ZEYNEP BUSE GÜNGÖR          ATA AKAR


IŞIK NEDİR?
Çevremizdeki cisimleri sahip olduğumuz beş duyu organımızla tanıyıp algılamaya çalışırız. Bu organlarımızdan en önemlilerinden biri de gözümüzdür. Çünkü çevremizde meydana gelen bir çok şeyi görerek tanır ve onlar hakkında fikir ediniriz. Görme olayı ise tamamen ışıkla gerçekleşir.Etrafımızdaki cisimlerden bir kısmı ışık yayarak görünürler.
(Güneş, yıldızlar, yanan kağıt, lamba, ateş böceği gibi) Ayrıcı ışık yaymadıkları halde ışık kaynaklarından yayılan ışığı yansıtarak görünen cisimler de vardır. (Çiçekler ev masa sıra gibi) İşte cisimleri görmemizi sağlayan göze gelerek bize algılatan enerjiye ışık diyoruz.

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                        
IŞIK NASIL YAYILIR
Kendileri ışık yayan kaynaklara doğal ışık kaynağı adı verilir.

İnsanlar tarafından üretilmiş ışık kaynaklarına yapay ışık kaynağı adı verilir. 

Bir kaynaktan çıkan ışık, doğrular boyunca yayılır. Işık kaynağından çıkan ışık, bir engele çarpmadığı sürece her tarafa yayılır. Gece odadaki lambanın ışığı odanın her yerini aydınlatır. 

Bir kaynaktan çıkan ışık, doğrusal olarak yayılır.

Bir ışık kaynağından çıkan ve ışığın yolunu belirten doğrulara ışık ışınları denir. 

Bir kaynaktan çıkan ışık, bir engelle karşılaşmadığı sürece her yönde yayılabilir. 

Işığın iki nokta arasında izlediği yol, ışınlar çizilerek gösterilebilir.

                                          

 IŞIK KAYNAKLARI

•Işık yayarak etrafını aydınlatan her şey ışık kaynağıdır. Ampul, fener, güneş gibi. 

Işık kaynakları kendiliğinden görünür.

•Diğer cisimler ışık kaynaklarından gelen ışığı yansıttıkları için görünür.

•Işık kaynaklarının bazıları doğal, bazıları yapaydır.

•Mum bir ışık kaynağıdır.

Doğal Işık Kaynakları 

Kendiliğinden ışık yayar.

                                                                                   

Güneş

Yıldızlar

Ateş böceği

Yapay Işık Kaynakları

İnsanlar tarafından ışık üretmek için yapılmıştır.

                  

Ampul

Gaz lambası

Mum

Fener

Bazı mantar ve balıklar da ışık yayar.  

AY TUTULMASI

Ay, kendi yörüngesinde dolanırken, kimi zaman Dünya'nın'nın

gölgesine girer. Buna Ay tutulması denir.

        

Ay tutulması, dolunay zamanında ve Ay'ın düğüm noktalarına

yakın olması durumunda meydana gelir. Ay'ın, Dünya'nın

gölgesine girmesi ile Güneş'ten aldığı parlaklığı kaybetmesi

neticesinde görülür. 

Güneş, karşı düğüm noktasında veya ona yakın olmalıdır. Bu

şartlar altında Dünya'nın gölgesi Ay'a düşer. Bu 42.000.000.000

km uzanan gölge konisi Ay'ın uzaklığından yaklaşık 8800 km

geniştir. Ay, saatte 3456 km hareket ettiği için ortalama Ay

tutulmasının zamanı yaklaşık 40 dakika ile bir saat arasında

değişir. Ay tutulması, yeryüzünün Ay'ın ufuk çizgisinin üzerinde

olduğu herhangi bir bölgesinden gözlenebilir. Ay'a karşı olan

Dünya yüzeyine çarpan Güneş ışınları Dünya'nın atmosferi

tarafından kırıldığı için, Ay tutulmasında Ay, tamamen

kaybolmaz. Dünya etrafında kırılan ışıklarda mavi renk

yutulduğu ve kırmızı renk yansıtıldığı için, Dünya'nın gölgesi

kırmızı renkte görülür. Bu güçsüz ışık kalıntıları görünürlüğü

mahallî atmosferik şartlara bağlı olarak Ay'ı tuhaf bir bakır

renginde ortaya çıkarır.Bunun sonucunda Ay tutulması olur.

Dünya, Ay ve Güneş'in bazı değişik durumları kısmi Ay

tutulmasını sağlar. Bu durumlarda Ay'ın üzerine Dünya'nın tam

gölgesi değil, kısmi gölgesi düşer.

Ay tutulması genellikle yılda iki kere ortaya çıkar. Bazı özel

durumlarda Ay tutulmasının hiç ortaya çıkmadığı veya üç defa

ortaya çıktığı da olabilir.

Wikimedia Commons'ta Ay Tutulması ile ilgili çoklu ortam

kategorisi bulunur.

                                                                     

GÜNEŞ TUTULMASI

Güneş tutulması, Ay'ın yörünge hareketi sırasında Dünya ile

Güneş  arasına girmesi ve dolayısıyla Ay'ın Güneş'i kısmen ya

da tümüyle örtmesi sonucunda gözlemlenen doğa olayıdır.

Tutulmanın olması için Ay'ın yeniay evresinde olması ve

Dünya'ya göre Güneş ile kavuşum halinde olması, yani

yörünge düzleminin Dünya'nın Güneş çevresindeki yörünge

düzlemi ile çakışması gerekir. Bir yıl içinde Ay, Dünya

çevresinde yaklaşık 12 kez dönmesine karşın, Ay'ın yörünge

düzlemi ile Dünya'nın yörünge düzlemi arasında 5 derece

kadar bir açı olması sonucu, Ay her defasında Güneş'in tam

önünden geçmez ve dolayısıyla bu çakışma seyrek olarak

oluşur. Bu yüzden, yılda iki ile beş arasında güneş tutulması

gözlemlenir. Bunlardan en çok ikisi tam tutulma olabilir.

Güneş tutulması Dünya üzerinde dar bir koridor izler. Bu

yüzden herhangi bir bölge için güneş tutulması çok ender bir

olaydır.

Güneş tutulması, tam tutulma zamanı dışında asla çıplak göz

ile izlenmemelidir.

Temmuz 2013 itibariyle, son gözlemlenen Güneş tutulması,10

Mayıs 2013'da  gerçekleşen halkalı tutulmadır.[1] Türkiye'den

gözlemlenebilen en son Güneş tutulması ise, 29 Mart 2006

tarihinde gerçekleşmiştir. Bir sonraki tutulma 29 Nisan 2014

tarihinde olacaktır sadece Güney Hindistan, Avustralya ve

Antarktika'dan gözlenebilecektir.[2]

                                      

                                                  

GÖLGE

Güneşli bir havada yürürken yerde sizi sürekli takip eden birisi vardır.

Güneş ışınlarının üzerimize gel­mesiyle üzerimizden geçemeyen ışınların

yerde elleri ve ayakları olan karanlık bir alan oluşturduğunu hepimiz

fark etmişizdir. İşte bir ışık kaynağının önüne ışık geçirmeyen bir engel

konulduğunda, engelin arkasında karanlık bir alan oluşur. Bu karanlık

alana gölge denir.

Bir ışık kaynağından çıkan ışık opak bir madde ile karşılaştığında

maddenin arkasında karanlık bir bölge oluşur. Bu bölgeye gölge denir.

Örneğin gün içinde güneş ışınlarının etkisiyle bina, ağaç, insan gibi pek

çok varlığın etrafında gölge oluşur.

Işık saydam olmayan maddelerin içinden geçemez. Işık doğrusal yolla

yayıldığı için de saydam olmayan cisimlerin arkasına ulaşamaz. Bu

sebeple opak cisimlerin arkasında güneş ışığının ulaşamadığı ışıksız bir

alan oluşur.

Gölge oluşumu cisimlerin şekli ve büyüklüğüyle ilgilidir. Büyük

cisimlerin büyük gölgesi, küçük cisimlerin de küçük gölgesi oluşur. 

Gölge oluşumu için bir ışık kaynağı ve ışık geçirmeyen bir cisim

gereklidir. Işığın izlediği yolu gösteren düz çizginin ışık ışını olarak

adlandırıldığını biliyorsunuz. Işık ışınları gerçekte olmayan ancak ışığın

izlediği yolu gösteren çizgilerdir. Bir ışık kaynağından her yöne sayısız

ışın çizilebilir.

Bir cismin gölgesi, ışık kaynağından cisme ışınlar çizilmesiyle

bulunabilir. Cismin kenarından geçen ışınlar ekrana düşerek ekranı

aydınlatır. Cismin üzerine düşen ışınlar ise cismin arkasına geçemez.

Böylece ekran üzerinde gölge oluşur.

Gölge oluşumu 2 temel unsura bağlıdır:

Opak maddelerin ışığın geçişini engellemesi

Işığın doğrusal bir yolla yayılması