DÜNYA,GÜNEŞ,AY

5. SINIF
DERS 2 
ÜNİTE:1  GÜNEŞ,DÜNYA VE AY
KONU: GÜNEŞ,DÜNYA VE AY'IN ŞEKİL VE BÜYÜKLÜKLERİ
Eskiden insanlar Dünya, Ay ve Güneş'in yuvarlak düz bir tepsi gibi olduğunu, gökyüzünün de Dünya 'yı örten bir kapak olduğunu  zannederdi.
İnsanlar Dünya, Ay ve Güneş'in küre şeklinde olduğunu öğrenme sürecinde çeşitli görüşler ileri sürmüşlerdir.
Gökyüzüne baktığımızda Güneş'i daire şeklinde görürüz. Bazı geceler Ay'ın da yuvarlak bir tepsiye benzediğini biliyoruz. Günümüzde Güneş ve Ay'ın da Dünya gibi küreye benzer bir şekle sahip olduğunu uzaydan çekilen fotoğraflar sayesinde biliyoruz.
                           

Dünya'nın çapı, Ay'ın çapının 4 katıdır. 

Dünya, Ay'dan daha büyüktür. Dünya'nın çapı Ay'ın çapının yaklaşık olarak 4 katıdır.  Güneş'in çapı ise Dünya'nın çapının 109 katıdır.Güneş, Dünya'dan bir milyon kat daha büyüktür.Bütün bunlar gösteriyor ki bu gök cisimlerinden en büyüğü Güneş'tir.
                                                     

                                                    Güneş, Dünya ve Ay'ın büyüklük sırası

Sıralamada Güneş, Ay'dan büyük olmasına rağmen Dünya'dan baktığımızda Güneş ve Ay aynı büyüklükteymiş gibi görünür. 

Bunun nedeni Güneş'in Dünya'mıza Ay'dan daha uzak olmasıdır. Gökyüzündeki uçak, yanında durduğumuz otomobilden daha küçük görünür. Uçak ve otomobil yan yana geldiğinde uçağın otomobilden  çok büyük olduğunu anlarız. Ay, Dünya'ya daha yakın olduğu için Güneş ile aynı büyüklükteymiş gibi görünür. Oysa Güneş, Ay'dan milyonlarca kez daha büyüktür.

Güneş, Dünya'ya çok uzaktır. Bu nedenle gerçek büyüklüğünden çok daha küçük görünür.

Güneş'in Dünya'ya uzaklığı yaklaşık olarak 150 milyon km'dir. Ay'ın Dünya'ya uzaklığı ise 384 000 km'dir.
Dünya, Güneş'e en uygun uzaklıktadır. Dünya, Güneş'e daha yakın ya da uzak olsaydı Dünya'da yaşam olmazdı.
DÜNYA VE AY'IN HAREKETLERİ 
Gece ve Gündüz:
Bir günün bir kısmını gece, bir kısmını gündüz olarak yaşarız.Bunun nedeni Dünya'nın kendi etrafında dönmesidir. 
Dünya bu hareketini 24 saatte tamamlar. Bu nedenle 1 gün 24 saattir.

Dünya'nın dönüş süresi sabit olduğu için Dünya'nın her noktasında bir gün 24 saattir. Bu süre yıl içinde hiç değişmez.

Dünya kendi etrafında dönerken Güneş'e dönük aydınlık tarafında gündüz, Güneş'i görmeyen karanlık tarafında ise gece yaşanır.

Gece ve gündüz süreleri yıl boyunca değişir. Gündüzler yaz mevsiminde 12 saatten daha uzun, kış mevsiminde ise daha kısadır.

Güneş  Gün İçinde Neden Farklı Yerlerde Görünür?

Otomobille bir yere giderken yol kenarındaki ağaçlar ve evler hareket ediyormuş gibi görünür. Oysa yerleri sabittir, değişmez.
Gün içinde Güneş de farklı yerlerde duruyormuş gibi görünür. Bunun nedeni Dünya'nın kendi etrafında dönmesidir.  

Gece yaşanan yere Güneş ışınları ulaşamaz. Dünya dönerken karanlık yüzü bir süre sonra yine Güneş ışınlarını almaya başlar.

Sabaha karşı aydınlanmanın olduğu yerlerde Güneş doğudan yükselmeye başlar.Güneş ışınları eğik geldiği için varlıkların gölgeleri uzun, hava sıcaklığı düşüktür.

Öğle vakti Güneş tam tepededir. Güneş ışınları yeryüzüne dik olarak ulaşır. Bu nedenle gölge boyu kısa, hava sıcaklığı daha yüksek olur.

Akşam saatlerinde Güneş batıda görünür ve aydınlanma az olur. Güneş yavaş yavaş gözden kaybolur. Aslında Dünya'nın hareketi sonucu bu yüzü Güneş'in bulunduğu yerin tersi tarafa döner. Güneş'in batması olarak adlandırdığımız bu olay sonucu gece başlar.

Dünya, batıdan doğuya doğru döner. Batıdan doğuya doğru dönerken karanlık yüzü yavaş yavaş Güneş'e döner ve Güneş doğuda görünür. 
Dünya'nın Güneş Etrafındaki Hareketi

Dünya'mız bir yandan kendi etrafında dönerken bir yandan da Güneş'in etrafında dolanır. Dünya'nın Güneş etrafında dolanırken yaptığı hareket, kendi etrafındaki hareketi gibi dairesel harekettir. Ancak Güneş'in etrafında dolanırken izlediği yol tam daire şeklinde olmayıp şekildeki gibidir. 

Dünya  Güneş etrafındaki bir tam dolanımı 1 yılda  tamamlar.Dünya hareketini tamamlandığında  Dünya kendi etrafında 365 defa döner. Bu nedenle bir yılda 365 gün yaşanır. Bu süre içinde 12 ay, 52 hafta vardır.
Dünya'nın Güneş etrafındaki bir tam dolanımı aslında 365 gün 6 saat sürer. Dört yılda bir bu 6 saatlik süreler 1 gün olur (4x6 = 24 saat).Bu nedenle o yıl şubat ayı 29 gün çeker. Dört yılda bir gerçekleşen bu olaya artık yıl denir.Bu nedenle artık yılda 366 gün vardır. 

Gün ve yıl zaman birimleri doğa olayları sonucu belirlenmiştir. Ay, hafta, saat birimlerini ise insanlar belli ölçülere göre belirlemişlerdir. 
Ay da Hareket Eder 
Ay da Dünya'mız gibi kendi etrafında döner. Kendi etrafında dönerken aynı zamanda Dünya'nın etrafında da dolanır. Ay her iki hareketini de aynı sürede tamamlar. Bu süre yaklaşık olarak 29 gündür.
Dünya kendi etrafındaki dönüşünü 1 günde tamamlarken, Ay kendi etrafındaki dönüşünü 29 günde tamamlar. Ay, Dünya'ya göre kendi etrafında daha yavaş döner.
Ay'ın kendi etrafında ve Güneş'in etrafında dolanımı süresince  Dünya'dan bakınca hep aynı tarafı görünür. Ay'ın diğer yüzü Dünya'dan gözlenemez. Ay, hem kendi etrafında  hem de Dünya'nın etrafında dönerken  Güneş'in etrafını da  dolanmış olur. 
                                                                                                
                                                                                   

Ay'ın Evreleri
Ay'ın kendi ışığı yoktur. Yani ışık kaynağı değildir. Dünya gibi Güneş'ten aldığı ışıkla aydınlanır. Bu nedenle Dünya'ya dönük yüzünü her zaman bir bütün olarak göremeyiz.     
                         
                           

Yeni Ay: Ay, Dünya ile Güneş arasındadır. Güneş, Ay'ın Dünya'dan görünmeyen yüzünü  aydınlatır. Karanlık yüzü Dünya'ya dönük olan Ay, geceleri görünmez.

İlk Dördün: Ay'ın ,şişkin tarafı sağa dönük yarım bir daireye benzer.Bu devrede Ay, Dünya etrafındaki turunun 1/4'ini tamamlar.

Dolunay: Ay'ın Dünya'ya bakan yüzü tamamen aydınlanmıştır.                                          
Bu nedenle parlak bir daire şeklinde görünür.  

Son dördün: Ay'ın şişkin tarafı sola dönük yarım daire şeklinde görünür. Ay Dünya etrafındaki dönüşünün 3/4'ünü tamamlar. Bu evrede ilk dördünde görünen taraf karanlıktır. 

Yeni ay evresinden sonra Ay'ın Dünya'dan görünen yüzü aydınlanmaya başlar. Sonra Dünya'dan görünen yüzü yavaş yavaş tümü aydınlanır, dolunay evresine girer. Dolunay evresinden sonra görünen yüz sağdan yavaş yavaş kararır son dördün evresine girer. Ay, Dünya etrafındaki dönüşünü tamamladığında görünen yüzün tümü karanlık olur ve yeni ay evresine girer.