DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ

6.SINIF
DERS 2
ÜNİTE 1: VÜCUDUMUZDA SİSTEMLER 
KONU:  DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ 
DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ

Vücudunuzun dik durması ve hareket etmesi, destek ve hareket sistemleri sayesinde
gerçekleşir. İskelet ve kas sistemi birlikte ve uyumlu çalışarak, hareket edebilmemizi sağlar.                  

       

DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ

Vücuda şekil veren, iç organları koruyan ve  desteklik sağlayan yapıya iskelet denir.İskelet ve kas sistemi birlikte çalışarak hareket etmemizi sağlar.İskelet ve kas sistemine destek ve hareket sistemi denir.

İskeletin Görevleri:

Vücuda destek olur, dik durmasını sağlar.

Kaslarla birlikte çalışarak vücudun hareket etmesini sağlar.

İç organlarımızı korur, kas ve iç organlar için tutunma yüzeyi sağlar.  

Fosfat, magnezyum, potasyum ve kalsiyum (en çok) minerallerini depo eder. 

Alyuvar ve akyuvar gibi kan hücrelerini üretir.

İskeletinin Kısımları:
İnsan iskeleti, yaklaşık 207 kemikten oluşur.Vücudumuzun en küçük kemikleri kulağımızdaki (orta kulakta) çekiç, örs ve üzengi kemikleridir.
Baş, gövde ve üyeler (kol, bacak) olmak üzere üç bölümde incelenir.

Baş İskeleti: Kafatası ve yüz kemikleri, baş iskeletini oluşturur. Kafatası sayesinde beyin korunur. Baş iskeletinde sadece alt çene kemiği oynar eklem yapar.

Gövde İskeleti: Omurga ve göğüs kafesinden oluşur. Omurga; omur adı verilen kemiklerin üst üste dizilmesinden oluşmuştur. Omur kemiklerinin ortasında yer alan deliklerin meydana getirdiği kanal içinde omurilik bulunur.Omurga, sırt bölgesinde boyundan kuyruk sokumuna kadar uzanır. 

Göğüs Kafesi: Sırt omurları, kaburga kemikleri ve göğüs kemiğinden oluşur. Akciğer ve kalp göğüs kafesi sayesinde korunur.

Üyeler: Kollar ve bacaklardır. Kollarda; pazı, ön kol, dirsek, bilek, tarak ve parmak kemikleri vardır. Bacakta; uyluk, diz kapağı, baldır, kaval, bilek, tarak ve parmak kemikleri bulunur.
                              

Uzun Kemik ve Yapısı

Kemiğin Yapısı: Uzun kemik baş ve gövde kısımlarından oluşur. En dışında kemik zarı

vardır.  

Kemik zarının altına sert kemik bulunur.

Uzun kemiklerin baş kısmı ile yassı ve kısa kemiklerin iç kısmında süngerimsi kemik vardır. 

Kemik Zarı: Kemiğin en dış kısmını saran kemik zarı(periost), kemiğin enine büyümesini, kemiğin beslenmesini ve onarımını sağlar.

Sert Kemik: Kemiğin en sağlam olan kısmıdır.Sert kemiğin ortasında yağ depolamakla görevli olan sarı kemik iliği vardır.Kırmızı kemik iliği yetersiz kalırsa sarı ilik kan hücreleri üretir.

Süngerimsi Kemik: Dokusu gözenekli yapıdadır.Bu boşluklarda kan hücreleri üretmekle görevli kırmızı kemik iliği bulunur.

Kırmızı kemik iliği:Süngerimsi kemiğin içinde bulunur.Görevi kan hücreleri üretmektir. 

Alyuvar hücreleri üretir.

Sarı Kemik İliği:Yağ depo eder.Gerektiği zaman kan hücresi üretir.Yalnız uzun kemiklerde bulunur.Kısa kemiklerde sarı ilik yoktur.
Kan damarları:Üretilen kanı vücut damarlarına taşırlar.
Eklem kıkırdağı:Kemiklerin eklem yaptıkları dış bölgede bulunur.Kemiklerin hareketini kolaylaştırır.Kemiğin boyca uzamasına yardımcı olur.
       

Uzun Kemik

Kemik Çeşitleri

Kemikler uzun, kısa ve yassı kemikler olmak üzere 3 kısımda incelenir.

Uzun Kemik: Kol ve bacaklarda bulunan kemiklerdir.Yapısında kemik zarı, sıkı kemik dokusu, süngerimsi kemik doku,kemik kanalı,sarı ilik bulunur.Süngerimsi dokuda ise kırmızı kemik iliği bulunur.Boyları enlerinden uzun kemiklerdir.
Pazı, ön kol, dirsek, uyluk, kaval, baldır kemikleri. 

Kısa Kemik: Boy ve genişliği birbirine yaklaşık olarak eşit kemiklerdir. Şekil olarak farklı olmakla beraber yapısal olarak yassı kemiklere benzer. Dıştan içe doğru kemik zarı, sıkı kemik dokusu ve süngerimsi kemik dokusundan oluşur. 
El ve ayak bileklerindeki kemikler bu gruba girer. 

Yassı Kemik: Kalınlığı az olan kemiklerdir. Bu kemiklerde periost denilen kemik zarının altında sıkı kemik, ortada ise içerisinde kırmızı kemik iliği bulunan süngerimsi kemik doku yer alır. Yassı kemiklerde sarı kemik iliği bulunduran kanal yoktur.Yassı görünüşte olan kemiklerdir. Kafatası, kürek,kalça, leğen, göğüskemiği ve kaburgalar yassı kemiklerdir. 
Düzensiz Şekilli Kemikler: Vücudun değişik bölgelerinde bulunan, belirli bir şekli olmayan kemiklerdir. Yapısal olarak kısa ve yassı kemiklere benzer.
Omurlar ve bazı yüz kemikleri bu gruba girer. 

Eklem

Eklemler                         

İki ya da daha fazla kemiğin birbirine bağlanmasıyla oluşan yapıya eklem denir. Eklemler, kaslarla birlikte çalışarak hareketi sağlar. Üç çeşit eklem vardır. 

Oynamaz Eklem: Kemiklerin birbirine sıkıca bağlandığı hareketsiz eklemlerdir. Kafatası kemiklerindeki eklemler ve kuyruk omurlarındaki  eklemler.
                 

Oynamaz Eklemler

 Yarı Oynar Eklem: Hareketi sınırlı olan eklemlerdir.Omurlar arası eklemler.

Yarı Oynar Eklemler

Oynar Eklem: Kolay hareket edebilen eklemlerdir.Vücudun hareketini sağlarlar.Omuz eklemi, kalça eklemi, kol ve bacaklardaki eklemler.

                          

Oynar Eklemler

KAS SİSTEMİ

İskeletin üzerini sararak vücuda şekil veren, kasılıp gevşeme özelliğiyle hareketi sağlayan yapıya kas denir. Kasları oluşturan ipliksi yapılara kas lifi denir. Çok sayıda kas lifi birleşerek kas demeti olarak adlandırılan kalın iplikleri oluşturur.Çizgili kasların kemiklere tutunmasını sağlayan yapılara tendon (kas kirişi) adı verilir.

Kasların Çalışması 

İskelet kasları tendonlarla farklı iki kemiğe bağlandığından kasların kasılıp gevşemesi, eklemlerde hareket meydana getirir.Kasılan bir kas; kısalır, sertleşir ve şişer.Gevşeyen bir kas ise uzar, yumuşar ve incelir. 

Kaslarımız

Kaslar, beyinden gelen sinir uyarılarını alarak kasılır. Kasılma esnasında çok enerji harcanır. İnsanda hareket; sinir, iskelet, kas ve eklem sisteminin birlikte çalışmasıyla gerçekleşir.
Kas Çeşitleri:Kaslar; çalışma şekli, bulunduğu yer ve renklerine göre 3 çeşittir.      

Kas Çeşitleri

Çizgili Kas (İskelet Kası): Kırmızı renkli kaslardır. İskelet sistemini tamamen örter. Boyun, kol, bacak, parmak gibi organlarımızı hareket ettirmemizi sağlar.İsteğimizle çalışır ve kasılmaları güçlüdür.Çabukyorulur.  

Düz Kas:Beyaz renkli, isteğimiz dışında çalışan kaslardır.Kalp dışındaki iç organlarımızda
bulunur.Yavaş ve düzenli çalışır, geç yorulur. Kasılmaları yavaştır. Düz kas hücreleri tek çekirdeklidir. Mide, bağırsaklar ve yemek borusu düz kaslardan oluşur. Damarların yapısında düz kaslar bulunur.
Kalp Kası: Kalp, çizgili (kırmızı) kaslardan oluşmuştur Kalp kası hücreleri çok çekirdeklidir. Hızlı ve güçlü kasılır.Fakat kalp kası, düz kaslar gibi isteğimiz dışında çalışır.Kalp kası, çizgili kaslardan olduğu hâlde yorulmaz.
DESTEK VE HAREKET SİSTEMİNİN SAĞLIĞI

Destek ve hareket sisteminin sağlıklı gelişebilmesi için en önemli etken, dengeli beslenmedir. Kemiklerin iyi gelişebilmesi ve sertleşmesi için kalsiyum, fosfor ve D vitamini alınması gerekir. D vitamini eksikliğinde raşitizm hastalığı görülür. Kasların gelişip güçlenmesi için de proteinli besinlerin alınması gerekir.Sütte kalsiyum bulunur. Bu nedenle gelişme çağındaki çocuklar ve gençler bol miktarda süt içmelidir. Kasların ve kemiklerin gelişip güçlenmesi için yaşa uygun ve düzenli spor yapılmalıdır. Spor yaparken kaslara aşırı yüklenilmemelidir. Ağır spor yapmak, kramplara neden olabilir.Anî hareketler, ağır darbe ve vurmalar; burkulmalara, çıkıklara ve kemik kırılmasına sebep olabilir.Ayrıca, yüksek topuklu ve dar ayakkabı, dar elbiseler, hatalı duruş, eğri oturma, ağır yük taşıma ve fazla kilo alma, destek ve hareket sistemine zarar verebileceği için bunlardan kaçınılmalıdır.