İKLİM VE HAVA HAREKETLERİ

8.SINIF

DERS 2

ÜNİTE 1: MEVSİMLER VE İKLİM /DÜNYA VE EVREN

KONU: İklim ve Hava Olayları

Havada meydana gelen sıcaklık farkından ve havadaki nemin  (su buharı) varlığından kaynaklanan olaylara hava olayları denir.

Hava Tahmininin Önemi

Atmosferde meydana gelen hava olaylarının oluşumunu, gelişimini ve değişimini nedenleri ile inceleyen, bu hava olaylarının canlılar ve Dünya açısından doğuracağı sonuçları araştıran bilim dalına meteoroloji denir. 

Bu alanda çalışan uzmanlara kişilere ise meteorolog adı verilir.

Hava Tahminleri; 

Kara, hava ve deniz ulaşımının planlanmasında,  

Tarımla uğraşanların kişilerin işlerini planlamasında,

Muhtemel sel felaketlerine karşı önlem alınmasında,

Aşırı sıcaktan kaynaklanan kalp ve tansiyon hastalarında gerekli önlemlerin alınmasında önemlidir.

Hava Olayları

Hava olaylarında yağışlar ve rüzgar etkilidir. Sıcaklık, basınç ve nem hava olaylarını etkiler.Yağışlar yağmur, kar, dolu, çiğ, kırağı ve sistir.

Nem: Havadaki su buharına nem denir. Terleme ve buharlaşma havadaki nem oranını artırır. Yaz aylarında deniz ve göl kenarlarındaki yerleşim yerlerinde nem oranı yüksektir.

Basınç: Havadaki gaz moleküllerinin birbirine çarpması sonucu basınç oluşur. Sıcaklık arttıkça gaz molekülleri arasındaki uzaklık artar ve taneciklerin birbirine çarpması azalır. Böylece basınç azalır. Hava sıcaklığının arttığı yerlerde alçak basınç alanı, azaldığı yerlerde ise yüksek basınç alanı oluşur.

Yağış: Havanın yapısındaki nemin sıcaklık ve basınç gibi etkenlerle yeryüzüne düşmesine yağış denir. Yağışlar alçak basınç alanlarında oluşur.

Rüzgâr: Yüksek basınç alanındaki havanın alçak basınç alanına akması ile oluşur.

Hortumlar ve Kasırgalar: Sıcak hava alanlarında hızlı bir şekilde kendi ekseni etrafında dönen rüzgârların en küçüğüne şeytan kulesi, orta şiddette olana hortum, en kuvvetli olanına ise kasırga denir.

Aşağısında sıcak ve nemli hava, yukarısında ise soğuk ve kuru hava bulunan yüzeyler üzerinde meydana gelen hortumlar, soğuk hava ile sıcak havanın dar bir alanda aniden yer değiştirmesi ile oluşur.

Kasırgalar ise sadece suyun sıcak ve havanın nemli olduğu tropikal okyanuslarda oluşur. Bir kasırganın oluşabilmesi için öncelikle okyanus suyunun sıcaklığının en az 27 o C’ a ulaşması gerekir. Bu sıcaklığa ulaşıldığında fırtına patlar. Fırtınanın kasırga sayılması için rüzgârın en az 118 km/h’ lik bir sürate ulaşması gerekir.

Yağmur: Havadaki nem, sıcaklığın düşmesi sonucu minik su damlacıklarından oluşan bulutları oluşturur. Minik damlacıklar birleşerek ağırlığını taşıyamaz hâle geldiğinde yağmur olarak yeryüzüne düşer.

Kar: Bulutların yapısındaki su damlacıkları sıfırın altındaki sıcaklıklarda buz kristallerini dönüşür. Buz kristalleri birleşerek kar kristallerini oluşturur.

Dolu: Basınç farklılığı nedeniyle dikey doğrultuda aniden yükselen hava hareketleri sonucunda, havanın içindeki soğumuş su damlacıkları ani bir şekilde donarak buz küreleri hâline gelir.

Sis: Yere yakın su buharının yoğuşması sonucu ortaya çıkan çok küçük su damlacıklarıdır.

Çiy: Havadaki su buharının yoğuşarak ağaç yaprakları, arabalar vb. üzerinde oluşturduğu su damlacıklarıdır.

Kırağı: Havadaki nemin, sıcaklığın sıfırın altında olduğu zamanlarda yeryüzündeki soğuk yüzeylere çarparak sıvı hâle geçmeden doğrudan katı hâldeki buza dönüşmesiyle oluşur.

Hava Olaylarının Yeryüzü Şekillerine Etkisi

Rüzgâr ve yağmurun toprağı aşındırması sonucu peri bacaları oluşur.

Gece ile gündüz arasındaki sıcaklık farkı nedeniyle oluşan genleşme ve büzülme sonucu, kayaçlar parçalanır ve kum oluşur.

Yağmur ve suyun toprağı taşımasıyla oluşan erozyon; dağların aşınmasına, nehir yataklarında biriktirdiği toprakla delta ovalarının oluşmasına neden olur.